Τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα της ποιότητας της σύγχρονης δημοκρατίας απασχολεί όλο και πιο συχνά τον δημόσιο διάλογο. Κορυφαίοι στοχαστές επισημαίνουν πως η αδυναμία των προσφερόμενων πολιτικών προγραμμάτων και ιδεολογιών να προσφέρουν βιώσιμες λύσεις στα σύνθετα κοινωνικά προβλήματα θα πρέπει να οδηγήσει σε  μια ριζική τροποποίηση του μοντέλου λειτουργίας τους.

 Στο πλαίσιο αυτό, τίθεται πλέον στο προσκήνιο το αίτημα για την διεύρυνση της συμμετοχής των πολιτών στην λήψη αποφάσεων. Αναζητώντας λύσεις, κάποιοι ανατρέχουν στο αρχετυπικό περιεχόμενο του όρου δημοκρατία, παραπέμποντας στο μοντέλο της Αθήνας των κλασικών χρόνων (Mogens Herman Hansen, 2005). Άλλοι, όπως ο Habermas, προτείνουν εναλλακτικά μια «διαβουλευτική δημοκρατία» με τη μορφή μιας ιδανικής διακυβέρνησης όπου η νομιμότητα μιας απόφασης στηρίζεται, πέρα από την εκλογική διαδικασία, στην ύπαρξη διαβούλευσης, στην οποία θα πρέπει να μπορούν να συμμετάσχουν όλοι όσους αφορά η απόφαση (Habermas, 1998). Ιδιαίτερα σημαντική στην κατεύθυνση αυτή είναι η συμβολή της Arnstein που υποστήριξε πως κάθε πραγματικά συμμετοχική διαδικασία θα πρέπει να διασφαλίζει πως όλοι οι πολίτες- και ιδιαίτερα οι μη έχοντες-διαθέτουν πραγματική δύναμη να επηρεάσουν το αποτέλεσμά τους (Arnstein, 1969)

 Ενώ η θεωρητική συζήτηση αναφορικά με το ακριβές περιεχόμενο και την τελική μορφή ενός τέτοιου εγχειρήματος συνεχίζεται, το ενδιαφέρον στρέφεται πλέον στην έμπρακτη εφαρμογή αυτής της επιδίωξης στην καθημερινότητα των πολιτών. Το έργο «Adáma», το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Ελευσίνα από την εταιρεία πολιτιστικής παραγωγής και διαχείρισης MENTOR και εντάσσεται στο πλαίσιο της δράσης EIT Community New European Bauhaus του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), συνιστά μια απόπειρα ενεργοποίησης των κατοίκων της περιοχής προκειμένου να διαμορφωθεί από κοινού, μέσω μιας σειράς συμμετοχικών δράσεων, ένα βιώσιμο σχέδιο εύρεσης λύσεων σε μια σειρά  τοπικών περιβαλλοντικών ζητημάτων.

Ευθυγραμμισμένο με τις αξίες του New European Bauhaus, μιας νέας δημιουργικής και διεπιστημονικής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συνδέει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία με το περιβάλλον μας και τα βιώματά μας σε αυτό, το αναπτύχθηκε σε τρεις φάσεις που είχαν διαδοχικά ως στόχο την «συν-αναγνώριση» των περιβαλλοντικών προβλημάτων της Ελευσίνας, τον «συν-οραματισμό» της κοινωνίας του μέλλοντος και τον «συν-σχεδιασμό» μιας πρότασης αναφορικά με την διασφάλιση μιας καθολικής συμμετοχικότητας, χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις. 

Πιο συγκεκριμένα, κατά την διάρκεια της πρώτης φάσης, πραγματοποιήθηκε διεξοδική έρευνα μεταξύ των κατοίκων της πόλης προκειμένου να καθορίσουν οι ίδιοι τα τρία σημαντικότερα περιβαλλοντικά ζητήματα που θεωρούν πως αντιμετωπίζουν καθημερινά.

Η δεύτερη φάση προέβλεπε τόσο εφαρμογή της τεχνικής του bodystorming, μέσω της πραγματοποίησης τριών θεματικών περιπάτων, ενός για κάθε περιβαλλοντικό πρόβλημα που τέθηκε στην προγενέστερη φάση, όσο και συνεδριών κοινωνιοδράματος που προάγουν την ενσυναίσθηση. Για να διασφαλιστεί η πολυσυλλεκτικότητα,  στις δράσεις αυτές κλήθηκαν ποικίλες οργανώσεις πολιτών όπως η EcoEleusis, η Ποδηλατική Ελευσίνας, ο Σύλλογος Εργατικών Κατοικιών «Νέα Ελβετία», εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ομάδες μειονοτήτων κά.  

Τέλος, στην τρίτη φάση πραγματοποιήθηκε ανοιχτός διάλογος με βάση την μεθοδολογία του World Café, έτσι ώστε να συζητηθούν τα ζητήματα που είχαν προκύψει. Κύριο μέλημα των διοργανωτών ήταν να διασφαλίσουν την ελεύθερη και ισότιμη συμμετοχή όλων των συμμετεχόντων, διαμορφώνοντας τις κατάλληλες συνθήκες για μια ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων από την οποία διαφάνηκαν στην πράξη μια σειρά πιθανών λύσεων στις σύνθετες περιβαλλοντικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η πόλη της Ελευσίνας.   Η συνολική αποτίμηση και των τριών φάσεων του «Adáma» επιβεβαιώνει την επιτυχημένη ολοκλήρωση των αρχικών στόχων του σχεδίου. Αναζητώντας ήδη υπάρχοντα τοπικά δίκτυα οργάνωσης πολιτών και απευθυνόμενο σε αυτά, προκειμένου να αναγνωρίσει τα προβλήματα που απασχολούν τις τοπικές κοινωνίες, κατόρθωσε, σε πρώτο επίπεδο, να διατυπώσει έγκυρες προτάσεις αναφορικά με τον επανακαθορισμό του φυσικού χώρου και του κοινωνικού χαρακτήρα της πόλης της Ελευσίνας. Επιπλέον, λειτουργώντας  επιτελεστικά, απέδειξε πως μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο μετατόπισης της διαχείρισης βιώσιμων πολιτιστικών πρακτικών από έναν στενό κύκλο εμπειρογνωμόνων, που καταλαμβάνουν τα κέντρα εξουσίας, σε μια ευρύτερη βάση που διασφαλίζει την ευρύτερη συμμετοχή των πολιτών στο πλαίσιο αναζήτησης ενός πιο συμπεριληπτικού μοντέλου δημοκρατίας.

*  Hansen, M.H. (2005). The tradition of Ancient Greek democracy and its importance for modern democracy. Kgl. Danske Videnskabernes Selskab. Ανακτήθηκε από https://books.google.com/books/about/The_Tradition_of_Ancient_Greek_Democracy.html?id=8lPaSAnZg28C 

 *  Habermas, J. (1998). Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy. Polity Press. 

*  Arnstein, S.(1969). A ladder of citizen participation. Journal of the American Planning Association 35, σελ. 216-224.

Τι έδειξε η έρευνα της MENTOR

Οι πρώτες φάσεις του έργου «Adáma» – η βιωσιμότητα στα χέρια της κοινότητας», που αφορούν έρευνα για τα περιβαλλοντικά ζητήματα της Ελευσίνας, βιωματικές συζητήσεις και συνεδρίες κοινωνιοδράματος με την κοινότητα, έχουν ολοκληρωθεί και ήδη μπαίνουμε σε τροχιά για την τρίτη και τελευταία φάση του έργου, την σύνταξη συλλογικής στρατηγικής πρότασης.

Στις προηγούμενες φάσεις συνεργαστήκαμε με τοπικές ομάδες πολιτών όπως το Ecoeleusis, την Ποδηλατική Ελευσίνας και τον Σύλλογο Εργατικών Κατοικιών Μάνδρας «Νέα Ελβετία» και εφαρμόσαμε συμμετοχικές πρακτικές όπως τους βιωματικούς περιπάτους και το κοινωνιόδραμα, για να «συν-αναγνωρίσουμε» τις τοπικές περιβαλλοντικές προκλήσεις και να «συν-οραματιστούμε» το μέλλον μια πόλης βιώσιμης και πιο συμπεριληπτικής.

Οι βιωματικές δράσεις έχουν ως σκοπό να συν-αισθανθούμε τον τρόπο με τον οποίο οι περιβαλλοντικές αυτές προκλήσεις καθορίζουν και επηρεάζουν την καθημερινότητα των κατοίκων και να εμβαθύνουμε στον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές ομάδες αντιδρούν – ως σύνολο – στις περιβαλλοντικές προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι κάτοικοι της Ελευσίνας και της ευρύτερης περιοχής. 

Σκοπός του Adáma είναι να κινητοποιήσει την τοπική κοινότητα της Ελευσίνας η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά με στόχευση στις σημερινές περιβαλλοντικές προκλήσεις. 

Από την έρευνα που πραγματοποίησε η MENTOR τους περασμένους μήνες, προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα:

Από το σύνολο των ερωτηθέντων, οι 87,3% ενημερώνονται για τα περιβαλλοντικά ζητήματα του τόπου, με κύριες πηγές ενημέρωσης τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (93%), το οικογενειακό/φιλικό περιβάλλον (55%) και τους τοπικούς περιβαλλοντικούς οργανισμούς (50%). Άλλα μέσα ενημέρωσης αποτελούν ο Τύπος (33%), οι επιστημονικές δημοσιεύσεις (30%), οι κρατικοί φορείς (25%), η τηλεόραση (20%), σεμινάρια, ημερίδες και ντοκιμαντέρ (14%).

Το 86% των ερωτηθέντων θεωρεί από σημαντική έως πολύ σημαντική τη συμμετοχή των πολιτών στην αντιμετώπιση των τοπικών περιβαλλοντικών ζητημάτων, πράγμα που εκφράζει την ανάγκη διαφοροποίησης στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων καθώς και την πεποίθηση πως το μέλλον του σχεδιασμού ως διαδικασία βρίσκεται σε πιο συμμετοχικές και δημοκρατικές διαδικασίες.

Σχετικά με τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα της Ελευσίνας και της ευρύτερης περιοχής, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως το κυριότερο θέμα είναι η μόλυνση της θάλασσας και των υδάτων κατά 87% λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας και του αποχετευτικού συστήματος, η ρύπανση από τη βιομηχανική δραστηριότητα κατά 84%, και η ατμοσφαιρική ρύπανση / καυσαέρια / δυσοσμία κατά 84% επίσης λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας αλλά και λόγω του μεγάλου όγκου οχημάτων στην περιοχή. Άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα με σχετικά υψηλά ποσοστά ήταν η ανθρώπινη αδιαφορία κατά 60%, η έλλειψη πρασίνου / καταστροφή δασών κατά 53%, η ρύπανση των ακτών και η διαχείριση αποβλήτων κατά 50% έκαστη. 

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελευσίνα, που κατατάσσονται ως πάρα πολύ σημαντικές είναι η αλλοίωση / καταστροφή των μνημείων, η άνοδος της θερμοκρασίας, και η μείωση των αποθεμάτων πόσιμου νερού.

Ως πολύ σημαντικές κατατάσσονται η αλλαγή του τοπικού κλίματος, η μεταβολή / υποβάθμιση του τοπίου και η αύξηση των έντονων καιρικών φαινομένων. 

82% των συμμετεχόντων στην έρευνα θεωρεί πως πρέπει να υπάρξει σχεδιασμός για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την οργανωμένη προσαρμογή στις νέες κλιματικές συνθήκες

Εστιάζοντας στις 3 κύριες περιβαλλοντικές προκλήσεις, στην ερώτηση ‘κατά πόσο θεωρείτε ότι διαμορφώνεται το αστικό και φυσικό περιβάλλον της πόλης από το εκάστοτε περιβαλλοντικό πρόβλημα;’: 

  • για τη θαλάσσια ρύπανση, το 82% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι το διαμορφώνει κατα πολύ το, ενώ 15% απάντησαν «αρκετά», 
  • για την ατμοσφαιρική ρύπανση το 87% θεωρεί ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση διαμορφώνει κατα πολύ το αστικό και φυσικό περιβάλλον της πόλης, και το 11% αρκετά.
  • για τη βιομηχανική δραστηριότητα, το 92% πιστεύει ότι το διαμορφώνει κατα πολύ το, ενώ 6% απάντησαν «αρκετά» 

Όσον αφορά τα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος και τους ελέγχους για την εφαρμογή και τήρηση του νομικού πλαισίου, κατά προτεραιότητα οι αποφάσεις θα έπρεπε να λαμβάνονται: 

  • από την Κυβέρνηση 74% 
  • από την Δημοτική Αρχή 73% 
  • από την Περιφέρεια 70%
  • από την ΕΕ 62%

Επίσης το 42% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι πρέπει να συμμετέχουν και ομάδες πολιτών.

89% των ερωτηθέντων η υγεία του ανθρώπου είναι άμεσα συνδεδεμένη με το εξωτερικό περιβάλλον και την ποιότητα του

Τέλος, οι συμμετέχοντες θεωρούν ως δυνατότερα σημεία της Ελευσίνας την αρχαία ιστορία της και τον Αρχαιολογικό χώρο κατ’ επέκταση, τη γειτνίαση με τη θάλασσα, την εργατική ιστορία, την πολυπολιτισμικότητά της και την επιλογή της Ελευσίνας ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. 

Μιλήστε μας για το project σας!

Θα επικοινωνήσουμε άμεσα μαζί σας.

© 2019 Mentor

Μετάβαση στο περιεχόμενο