0%
Σε μια εποχή όπου ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν αποτελεί απλώς τεχνολογική καινοτομία αλλά έναν ολοκληρωτικό επαναπροσδιορισμό της πολιτιστικής εμπειρίας, η χρήση τρισδιάστατων απεικονιστικών εργαλείων επεκτείνει τα όρια της πολιτιστικής πρόσβασης, της ερμηνείας και της τεκμηρίωσης. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε, προσεγγίζουμε και “συμμετέχουμε” στην πολιτιστική κληρονομιά μετατοπίζεται, περνώντας από την αμιγώς φυσική παρουσία στην δυνατότητα για μια νέα ανοιχτή εμπειρία που αξιοποιεί την τεχνολογία όχι ως υποκατάστατο, αλλά ως καταλύτης πολιτισμικής σύνδεσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τεχνολογία Matterport προσφέρει μια καινοτόμα μεθοδολογία καταγραφής πολιτιστικών χώρων, επιτρέποντας την παραγωγή φωτορεαλιστικών τρισδιάστατων μοντέλων που ενσωματώνουν πολυμεσικό και τεκμηριωτικό υλικό. Οι εικονικές περιηγήσεις δεν αποτελούν απλώς τεχνικά εργαλεία απεικόνισης, αλλά αναδεικνύονται σε πολυαισθητηριακά αφηγήματα, προσβάσιμα από κοινά με διαφορετικές ανάγκες και αφετηρίες.
Η δυνατότητα ανακατασκευής ενός πολιτιστικού ή φυσικού χώρου σε εικονική μορφή, με δυνατότητα πλοήγησης, ενεργού ελέγχου και άμεσης σύνδεσης με ερμηνευτικά και αρχειακά τεκμήρια, συνιστά καταλύτη για τη δημοκρατικοποίηση της πολιτιστικής γνώσης. Παράλληλα, ενισχύει την ευελιξία και τη βιωσιμότητα δράσεων πολιτιστικής διαχείρισης, ιδίως σε περιοχές με γεωγραφικούς ή λειτουργικούς περιορισμούς.
Πώς μπορεί ένας σύγχρονος επισκέπτης να βιώσει την πορεία των αρχαίων μυημένων προς την Ελευσίνα; Το myEleusis αποτελεί ένα εμβληματικό έργο ψηφιακής πολιτιστικής καινοτομίας, με επίκεντρο την ανάδειξη της αρχαίας Ελευσίνας ως τόπου μνήμης, εμπειρίας και πολιτιστικής αφήγησης πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά την επίσκεψη. Το myEleusis.map προσφέρει μια μοναδική εμπειρία περιήγησης στη διαδρομή που ακολουθούσαν οι υποψήφιοι μύστες από την Αθήνα μέχρι το Ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, μέσα από την Ιερά Οδό. Ο διαδραστικός χάρτης αναδεικνύει τα σημαντικά τοπόσημα και τα μνημεία κατά μήκος της πορείας, παρουσιάζοντάς τα μέσα από δυναμικές απεικονίσεις και πλούσιο πολυμεσικό υλικό.
Η εικονογράφηση του χάρτη, αποτέλεσμα εμπεριστατωμένης ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας, προσφέρει μια δημιουργική και αισθητικά ελκυστική αναπαράσταση του πολιτισμικού τοπίου. Παράλληλα, οι διαδραστικές λειτουργίες που ενσωματώνονται στην εφαρμογή προσκαλούν τον χρήστη να εμβαθύνει στην ιστορική και μυθολογική πληροφορία, αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο στην αφήγηση. Η εμπειρία είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να ενισχύει την αίσθηση σύνδεσης με τον χώρο, ακόμα και για όσους βρίσκονται μακριά — τόσο γεωγραφικά όσο και χρονικά — από την Ελευσίνα της αρχαιότητας.
Η εμπειρία σχεδιάστηκε για να ενεργοποιεί μια βαθύτερη σύνδεση με τον χώρο, ακόμα και για όσους δεν έχουν φυσική εγγύτητα με την Ελευσίνα. Η αφήγηση, η τεχνολογία και το τεκμήριο συναντιούνται εδώ για να προσφέρουν μια πρόσβαση που δεν περιορίζεται στην πληροφορία, αλλά μετασχηματίζει τη σχέση του χρήστη με την πολιτιστική κληρονομιά.
Στο πλαίσιο του έργου myEleusis, ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας ψηφιοποιήθηκε με τη χρήση της τρισδιάστατης κάμερας Matterport Pro 3, εμπλουτίζοντας τον διαδραστικό χάρτη myEleusis.map με υψηλής ακρίβειας φωτογραμμετρικό υλικό. Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ψηφιακού διδύμου του χώρου επιτρέπει την απομακρυσμένη ή επιτόπια περιήγηση μέσω κινητών συσκευών, επεκτείνοντας ουσιαστικά τα όρια της φυσικής επίσκεψης.
Η προστιθέμενη αξία της εφαρμογής δεν έγκειται μόνο στην τεχνολογική αποτύπωση, αλλά στην ενσωμάτωση τεκμηριωμένων ερμηνευτικών και αρχειακών δεδομένων που αναδεικνύουν τα βασικά σημεία ενδιαφέροντος της διαδρομής, από το Εν Άστει Ελευσίνιο έως τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Παράλληλα, η διάθεση του περιεχομένου σε ελληνικά και αγγλικά ενισχύει τη διαπολιτισμική προσβασιμότητα και προάγει τη μεταβίβαση γνώσης μεταξύ γενεών.
Χάρη σε αυτήν την ψηφιακή πλατφόρμα, επισκέπτες, μαθητές και ερευνητές μπορούν να προσεγγίσουν την τοπική πολιτισμική πληροφορία με τρόπο πολυαισθητηριακό και συμμετοχικό. Τα διαδραστικά εργαλεία προσφέρουν δυνατότητες πλοήγησης, εστίασης σε λεπτομέρειες και πρόσβασης σε πρόσθετο πολυμεσικό περιεχόμενο, ενισχύοντας την κατανόηση και την εμπλοκή με την πολιτιστική κληρονομιά.
Σύμφωνα με τη Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2023/C 41/01), η πολιτιστική συμμετοχή προϋποθέτει την εξασφάλιση όρων προσβασιμότητας, διαθεσιμότητας και προσληπτότητας. Το myEleusis.map υλοποιεί αυτές τις προϋποθέσεις, παρέχοντας ψηφιακή εγγύτητα σε πολιτιστικούς τόπους, ανεξαρτήτως φυσικής ή κοινωνικής απόστασης. Παράλληλα, ενσωματώνει τις αρχές της Σύμβασης της UNESCO για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά (2003), προσεγγίζοντας τους αρχαιολογικούς χώρους ως ζωντανά πεδία πολιτισμικής παραγωγής.
Η τρισδιάστατη απεικόνιση, ενταγμένη σε ένα διαδραστικό περιβάλλον ερμηνείας, αναδεικνύεται ως εργαλείο βιώσιμης πολιτιστικής διαχείρισης. Ο πολιτιστικός χώρος δεν αποτυπώνεται μόνο, αλλά επανερμηνεύεται και προσφέρεται εκ νέου στο κοινό μέσα από την εμπειρία της εικονικής περιήγησης.
Το myEleusis.map αντιμετωπίζει την πολιτιστική κληρονομιά ως πεδίο συμμετοχής και όχι παθητικής θέασης. Μέσω της διαδραστικής εξερεύνησης, ο χρήστης γίνεται ενεργός φορέας πολιτισμικής εμπειρίας, ενώ η ψηφιακή πλατφόρμα λειτουργεί ως μέσο σύνδεσης με την ιστορική μνήμη και την τοπική ταυτότητα.
Σε μια Ευρώπη που προωθεί την ψηφιακή ένταξη και την πολιτιστική δημοκρατία, τέτοιες εφαρμογές συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός νέου παραδείγματος ισότιμης πολιτιστικής πρόσβασης, όχι ως υποκατάστατο της φυσικής εμπειρίας, αλλά ως επέκτασή της σε ένα πεδίο συμμετοχής, κατανόησης και κοινής μνήμης.
Η τρισδιάστατη αποτύπωση δεν περιορίζεται στη χωρική καταγραφή, αλλά αποτελεί πράξη πολιτιστικής επιμέλειας: ένα εργαλείο που ενισχύει την τεκμηρίωση, εμβαθύνει την έρευνα και δημιουργεί πλαίσιο εκπαιδευτικής και κοινωνικής ενεργοποίησης. Η δυνατότητα «ψηφιακής επιστροφής» σε τόπους μνήμης και καλλιτεχνικές δράσεις επιτρέπει τον αναστοχασμό και τη δημιουργία νέων αφηγήσεων από ποικίλα υποκείμενα.
Μέσα από την τεχνολογία, τα μνημεία καταγράφονται με υψηλή ακρίβεια και καθίστανται προσβάσιμα σε διαφορετικά κοινά, εμπλουτίζοντας την κατανόηση της σχέσης αρχιτεκτονικής, κοινωνίας και πολιτιστικής ταυτότητας. Το υλικό που παράγεται αξιοποιείται σε ερευνητικά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, λειτουργώντας ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα σε παλαιότερες και νεότερες γενιές.
Η δημιουργία ψηφιακών διδύμων προσφέρει στους αρχαιολογικούς χώρους «δεύτερη ζωή»: πέρα από την τεκμηρίωση, καθιστά εφικτή την επανενεργοποίηση της μνήμης, τη σύνθεση νέων νοημάτων και την παραγωγή σύγχρονου περιεχομένου. Παράλληλα, επανατοποθετεί τις κοινότητες στον ρόλο του ενεργού ερμηνευτή και φορέα συνέχειας, ενδυναμώνοντας την αίσθηση πολιτισμικής εγγύτητας και συμμετοχής.
Τέτοιες πρακτικές ενισχύουν τη διαγενεακή κυκλοφορία της γνώσης και ενδυναμώνουν τον ψηφιακό γραμματισμό, δημιουργώντας γέφυρες ανάμεσα στο πολιτιστικό παρελθόν και τις ανάγκες του παρόντος. Στο ευρύτερο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολιτικών για την ενσωμάτωση του πολιτισμού στην εκπαίδευση, την κοινωνική συνοχή και την τοπική ανάπτυξη, η ψηφιακή τεκμηρίωση λειτουργεί ως μοχλός για ένα βιώσιμο, συλλογικό μέλλον.
Η ενσωμάτωση τεχνολογιών όπως η Matterport στις πολιτιστικές πρακτικές συνδέεται άρρηκτα με τις προτεραιότητες του Green & Digital Deal στον πολιτιστικό τομέα και με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) και της Ατζέντας 2030, ιδιαίτερα τους στόχους 11.4 (προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς) και 9.c (καθολική πρόσβαση στην τεχνολογία της πληροφορίας). Η χρήση τέτοιων εργαλείων δεν αφορά μόνο την τεχνολογική καινοτομία, αλλά ενισχύει τις συμμετοχικές πολιτικές μνήμης, διευρύνει την πολιτιστική προσβασιμότητα και θέτει νέα ερωτήματα για την ηθική της τεκμηρίωσης, την ερμηνευτική προσβασιμότητα και την κυριότητα των ψηφιακών πολιτιστικών αποθεμάτων.
Η εφαρμογή της τρισδιάστατης απεικόνισης στην πολιτιστική κληρονομιά δεν αποτελεί απλώς μια τεχνική εξέλιξη, αλλά μια ριζική μετατόπιση στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε το παρελθόν. Μέσα από εργαλεία όπως το myEleusis.map, η εμπειρία του πολιτισμού δεν περιορίζεται στην παθητική κατανάλωση πληροφοριών. Αντίθετα, ενισχύεται η βιωματική προσέγγιση, η ενεργός συμμετοχή και η ερμηνευτική ελευθερία του κάθε χρήστη.
Η τρισδιάστατη αναπαράσταση λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στον αρχαιολογικό χώρο και τον επισκέπτη – φυσικό ή ψηφιακό. Δημιουργεί μια νέα μορφή «παρουσίας», όπου η φυσική απουσία δεν σημαίνει αποσύνδεση, αλλά δυνατότητα ενσώματης και νοητικής εμπλοκής. Οι πολιτιστικοί χώροι μετασχηματίζονται σε πεδία διαλόγου και συν-δημιουργίας, φέρνοντας κοντά διαφορετικές γενιές, εμπειρίες και αφηγήσεις.
Προχωρώντας προς ένα μέλλον όπου ο πολιτισμός προσεγγίζεται ως δυναμικό πεδίο κοινωνικής συμμετοχής και όχι ως στατικό αποθετήριο, η ψηφιακή τεκμηρίωση καλείται να υπηρετήσει αρχές συμπερίληψης, προσβασιμότητας και καινοτομίας. Όχι ως υποκατάστατο της εμπειρίας in situ, αλλά ως επέκταση του νοήματός της, ως νέα γλώσσα ανάγνωσης, εμπλοκής και επιτέλεσης της πολιτιστικής μνήμης.
Δικαιώματα φωτογραφιών
1, 2, 3, 5, 6, 7, 8 © MENTOR in Culture
4 © Βαγγέλης Γκίνης
Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.