Η προσπάθεια διαπραγμάτευσης ενός αρχαίου μυστηρίου στο σήμερα, όπως τα Ελευσίνια Μυστήρια, και ο σχεδιασμός ενός καινοτόμου ερευνητικού εργου, όπως το myEleusis, που να ανταποκρίνεται στις προσταγές του συνεχώς εξελισσόμενου τώρα δεν είναι μια απλή υπόθεση. Όταν η ανάμνηση μιας  τελετουργίας, και τα υλικά κατάλοιπα αυτής, έχουν επιβιώσει μέσα στο χρόνο, φέροντας πολλαπλούς συμβολισμούς, η προβολή της σε ένα σύγχρονο κοινό με μια νέα ταυτότητα απαιτεί απόλυτη προσοχή, ενδελεχή έρευνα και δημιουργικό σχεδιασμό. Το ζήτημα δεν είναι μόνο η διατήρηση της ιστορικότητας του ίδιου του μυστηρίου, αλλά και η προσαρμογή του ώστε να παραμένει συναρπαστικό και επίκαιρο, να είναι ανοιχτό στο βίωμα και στην πολλαπλότητα της ανάγνωσης, να μην περιορίζεται στην αναπαραγωγή μιας ιστορικής αποκρυσταλλωμένης αλήθειας.

Όταν, όμως, οι συνθήκες αυτές επαναπροσδιορίζονται, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος παρερμηνείας. Η ιστορική ακρίβεια και η αυθεντικότητα πρέπει να διαφυλάσσονται, προκειμένου να μην δημιουργηθεί μια αλλοιωμένη ή «εμπορευματοποιημένη» εκδοχή του παρελθόντος στο παρόν. Για να αποφευχθεί αυτό, απαιτείται ενδελεχής έρευνα και η συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών του πολιτισμού και της επικοινωνίας, που ακολουθούν μια διεπιστημονική προσέγγιση στην επιλογή των στοιχείων που θα αναδειχθούν.

Ο ψηφιακός κόσμος προσφέρει πλέον απεριόριστες δυνατότητες στη διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σήμερα, οι σχεδιαστές έχουν στη διάθεσή τους ψηφιακά εργαλεία τελευταίας τεχνολογίας για επεξεργασία εικόνας και γραφιστικό σχεδιασμό, προηγμένες εφαρμογές για τρισδιάστατο (3D) σχεδιασμό, καθώς και εξειδικευμένα λογισμικά για motion graphics και animation. Παράλληλα, η ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης (AI) στη γραφιστική δημιουργία ανοίγει νέους ορίζοντες, επιτρέποντας αυτοματοποιημένες, ευέλικτες και εξαιρετικά αποδοτικές δημιουργικές διαδικασίες, προσφέροντας στους επαγγελματίες περισσότερες δυνατότητες για καινοτόμο σχεδιασμό και πολυδιάστατες δημιουργικές εφαρμογές.

Ωστόσο, στο πλαίσιο ανάδειξης θεματικών αρχαιολογικού περιεχομένου, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η σύνδεση της εκάστοτε θεματικής με το σημερινό κοινό. Οι άνθρωποι σήμερα αναζητούν διαρκώς και περισσότερο διαδραστικές, καθηλωτικές, εμβυθιστικές εμπειρίες που συνδυάζουν τη γνώση, την ψυχαγωγία και τη βιωματική αλληλεπίδραση. Έτσι, η  διαμόρφωση μιας στρατηγικής οπτικής επικοινωνίας που λαμβάνει υπόψη τα ενδιαφέροντα, τις συνήθειες και τις προτιμήσεις του κοινού είναι ζωτικής σημασίας. Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι τις εφαρμογές για φορητές συσκευές, το πολιτιστικό οπτικό αφήγημα πρέπει να προσαρμοστεί σε σύγχρονες πλατφόρμες, που ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση και τη διαδραστικότητα.

Παράλληλα, η δημιουργία μιας σύγχρονης οπτικής ταυτότητας για έναν αρχαιολογικό χώρο και τα μυστήρια με τα οποία τυχόν συνδέεται προϋποθέτει μια ευανάγνωστη οπτική αναπαράσταση που να είναι κατανοητή στο σύγχρονο κοινό. Για αυτό, στο ερευνητικό έργο “myEleusis” η χρήση χρωμάτων, συμβόλων και σχεδίων που αντανακλούν την ιστορία, αλλά ταυτόχρονα εντάσσονται σε ένα σύγχρονο σχεδιαστικό πλαίσιο, ήταν η κύρια κατευθυντήρια γραμμή για τη διαμόρφωση του λογοτύπου του, του UX/UI Design & Web Design, των συμβόλων και κουμπιών σε γραφικά, τη γραμματοσήμανση, τη χρωματική παλέτα, τα προωθητικά φυλλάδια καθώς και τα πρότυπα (templates) για αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα άλλα κανάλια επικοινωνίας του έργου. Έτσι, οι παραδοσιακές εικόνες και τα αρχετυπικά σύμβολα προσαρμόστηκαν και, μέσα από σύγχρονη αισθητική, παρουσιάστηκαν εκ νέου, χωρίς να αλλοιώνεται το περιεχόμενό τους.

Έτσι, με τα κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία, την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και μια καλά σχεδιασμένη οπτική και επικοινωνιακή προσέγγιση, μπορούμε να διατηρήσουμε ζωντανή την κληρονομιά του παρελθόντος, ανοιχτή στο βίωμα και προσβάσιμη σε όλ@, προσφέροντας ταυτόχρονα μια νέα εμπειρία στις επόμενες γενιές, ένα πεδίο προς διαπραγμάτευση. Είναι η πρόκληση που ως επαγγελματίες του πολιτισμού καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε -να ξεφύγουμε από το μονοδιάστατο, “σταθερό” ιστορικό αφήγημα και να περάσουμε σε μία σύγχρονη και πιο προσωπική αφήγηση, που ενθαρρύνει την επαναδιαπραγμάτευση του παραδοσιακού ιστορικού αφηγήματος, πάντα με γνώμονα την ορθή επιστημονική τεκμηρίωση και την ενσωμάτωση της προσβασιμότητας και της συμπεριληπτικότητας σε όλες τις εκφάνσεις της.

Το γεγονός ότι τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν ανοιχτά για άνδρες και γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους, ελεύθερους και σκλάβους και ήταν τόσο διαδεδομένα στην αρχαιότητα αλλά σήμερα, η αληθινή ουσία και το περιεχόμενο τους παραμένουν ασαφή, ήταν η κύρια πρόκληση που αντιμετώπισε η γραφιστική ομάδα του έργου. Συγκεκριμένα, η ομάδα έπρεπε να αναπτύξει μια οπτική ταυτότητα που να παρουσιάζει τη συγκεκριμένη τελετουργία με τρόπο που να διατηρεί τη μυστηριακή της ταυτότητα, αλλά ταυτόχρονα να την καθιστά κατανοητή και ανοιχτή στην προσωπική θέαση. 

Η προσέγγιση που υιοθετήθηκε για την οπτική ταυτότητα του έργου βασίστηκε στο ανακαλυπτικό μοντέλο παρουσίασης περιεχομένου με σταδιακή αποκάλυψη πληροφοριών, ώστε να ενθαρρύνεται η κατάκτηση της γνώσης, και να ενθαρρύνεται  η αλληλεπιδραστικότητα και η δυνατότητα προσωπικής ερμηνείας. 

Οι παραπάνω προσεγγίσεις και κατευθυντήριες γραμμές οδήγησαν στην δημιουργία ενός δυναμικού και σύγχρονου λογοτύπου, στο οποίο απεικονίζονται οι δύο θέαινες της Ελευσίνας, η Μητέρα και η Κόρη. O μύθος των δύο θεαινών αποτυπώνεται τόσο εικονογραφικά όσο και τυπογραφικά στο λογότυπο, αποδίδοντας την ουσία του μύθου και των Ελευσινίων Μυστηρίων. Η ένωση των δύο προσώπων ολοκληρώνει τον κύκλο της φύσης, με την άνθηση και την καρποφορία, αλλά και τον κύκλο της ζωής, με την ελπίδα για τη μετά θάνατον ζωή, δημιουργώντας ένα σύμβολο «μυστηριακό». Παράλληλα η τυπογραφία του λογοτύπου, ακολούθησε ταυτόχρονα ανοδική και καθοδική πορεία, συμβολίζοντας το ταξίδι της Κόρης στον πάνω και κάτω κόσμο, ενώ τα εννέα τυπογραφικά στοιχεία, όσες και οι μέρες της περιπλάνησης της θεάς Δήμητρας, τοποθετήθηκαν στην κορυφή του συμβόλου με σκοπό να προσομοιάσουν την κυκλική πορεία της φύσης και της ζωής.

Το ερευνητικό έργο “myEleusis: Μύηση στην Ελευσίνα του Χθες με τα μάτια του Σήμερα”,  που συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, υλοποιήθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», την εταιρεία πολιτιστικής παραγωγής και διαχείρισης MENTOR και την εταιρεία πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών CITE (Communication & Information Technologies Experts).

Διάβασε περισσότερα για το έργο myEleusis στο σύνδεσμο: https://myeleusis.com και στα Social Media @myEleusis σε Instagram, Facebook, Twitter και Youtube

📩 Εγγράψου στο newsletter μας, μείνε συντονισμέν@ και ενημερώσου πρώτ@ αποκλειστικά για τα νέα μας! Εγγραφή εδώ!